Legumenoj estas manĝeblaj semoj de plantoj de la familio de la legumenacoj (fabacoj), kiuj povas esti manĝataj freŝaj, sekaj, rapid-frostigitaj, konservitaj. La komuna karakterizo de ĉiuj specoj estas la ĉeesto de guŝo: ĝi estas la frukto de la fabacoj, formita de karpelo (la ina organo en floro), kiu entenas semojn. Maturiĝinta, la guŝo malfermiĝas, laŭ la dorsa kaj ventra kuniĝlinioj, ellasante semojn. Alia komuna karakterizo estas la ĉeesto de la bakterio Rhizobium leguminosarum sur la radikoj, kiu prenas azoton el la atmosfero. Tiun ĉi econ oni utiligas en agrikulturo pere de rotacia kultivado, tiel sterkante la grundon.

Mi estis infano, kiam la unuan fojon mi aŭdis pri Mahatma Gandhi. Ŝajnis al mi iom nekompreneble, ke maljuna viro lernis ŝpinadi kaj – laŭdire – la tutan grandan landon, Hindion, li volis instigi, ke ĉiuj lernu ŝpinadi kaj ĉiuj uzu memfaritajn, simplajn vestaĵojn, anstataŭ aĉeti la fajnajn anglajn ŝtofojn.

Melongeno devenas de la varma zono de la suda Azio, pli precize de Hindio kaj Ĉinio, kie verŝajne ĝi estis kultivata jam dum la prahistoria epoko. Importis ĝin araboj en Nordan Afrikon en la 13-a jarcento kaj poste oni importis ĝin en la Mezan Orienton kaj Eŭropon en la 14-a jarcento. Kelkaj diras ke importis ĝin en Italion la karmelaj patroj, en la 14-a.

Kiam homoj demandas min kion planti en legomĝardeno, kaj kiam mi mem serĉas kion planti, mi preferas rekomendi/serĉi plantojn kiuj estas plurjaraj aŭ facile revenas aŭ kiuj facile kreskas aŭ kiuj dum longa parto de la jaro rikolteblas. Indas havi tiajn plantojn, por havi malpli da laboro en la ĝardeno, kaj tamen bonan rikolton. En ĉi tiu rubriko mi konatigos vin kun tiaj legomoj, kun la espero ke tio helpos vin.

Informoj pri mi: Mi estas virino mezaĝa, energia; multaj aferoj interesas min kaj mi pripensas ilin. Mi ne timas ŝanĝi ion en mia vivo, se mi komprenas, ke tio estas por mi pli bona, eĉ pli bona por la ĉirkaŭaĵo. Sed plejparte mia ĉirkaŭaĵo komence ne komprenas, skuas la kapon, kaj ofte klopodas superkrii min per sia vero. Sed ni ĉiuj havas propran veron, kaj ni havas rajton je propra opinio. Dankon pro demokratio, kaj mi dankas, ke mi naskiĝis en tiu ĉi socio.

En la lasta januaro mi preparis veganajn manĝaĵojn al miaj kolegoj en la oficejo. Fakte bedaŭrinde preskaŭ neniu tie interesiĝas pri Esperanto kaj vegetarismo. Tamen ankaŭ ili ĉiutage manĝas ion. Ili simple ne scias kia estas vegetara manĝaĵo. Mi do pensis, ke prepari ion veganan al ili helpos konigi tion, ke ankaŭ vegetaraj manĝaĵoj estas bongustaj.

Por esti veg*ano oni povas havi plurajn kialojn. Se vi volas eviti suferon ĉe bestoj, ne sufiĉas adapti viajn manĝkutimojn. Ankaŭ viaj vestaĵoj povas esti produktoj de bestosufero. Ĉi tie mi traktos mallonge kelkajn el tiuj produktoj. Vi povas mem serĉi pli specifajn informojn en libroj aŭ la reto. La teksto estas adaptita/tradukita el De Vegarevolutie (Lisa Steltenpool, 2014).

La homa korpo bezonas variajn nutraĵojn por kreski kaj funkcii bone. Ili enhavu esence karbohidratojn, grasojn kaj proteinojn, krome vitaminojn kaj mineralojn. La „nutraĵa piramido” estas konata de ĉiuj: Baze produktoj el grenoj (faruno ktp.) poste ĝardenaj produktoj, (fruktoj, verdaĵoj) kaj fine animalaj (viando, fiŝoj, lakto, ovoj). Tiuj ĉi lastaj estas tre necesaj pro siaj proteinoj, kiuj servas al korpo kiel konstru- kaj riparmaterialoj. Grasojn ni povas ekhavi kaj el vegetalaj kaj el animalaj fontoj.

GMO = Gene Modifitaj Organismoj. La artikolo estas represita kun permesoj de Monda Solidareco kontraŭ la Malsato kaj Alain CAVELIER , el www.globidar.org/solidareco/mseo78.htm kaj 79.htm

Kiam oni manĝas vegetare aŭ vegane oni uzas multege malpli da akvo kaj energio ol kiam oni manĝas viandon. Tiu fakto povas por kelkaj esti ĉefkialo aŭ kromkialo por ne plu manĝi aŭ multe malpli manĝi viandon. Sed en la daŭro de la ĉeno de produktanto ĝis la tablo de la konsumanto, multe da manĝaĵoj perdiĝas. Kaj tiel perdiĝas ne nur la manĝaĵoj mem, sed ankaŭ la akvo kaj energio necesaj por produkti ilin. Grava loko de tiaj perdoj estas la butikoj kaj superbazaroj, kiuj ofertas grandan elekteblon. La oferto ankaŭ ĉiam devas esti freŝa, kaj ne ĉiuj butikoj ŝatas vendi la malpli freŝajn je reduktita prezo por tiel malaltigi la perdojn. En pluraj landoj kaj urboj individuoj kaj lokaj registraroj komencas iniciatojn por uzi tion, kion la vendejoj kaj restoracioj alikaze simple ĵetus. Eble la priskribo de tiaj iniciatoj instigos ankaŭ vin fari ion!